‘NISAR’ mission of ISRO and NASA : अमेरिकन अंतराळ संस्था नासा (NASA) आणि भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था इस्रो (ISRO) यांनी यापूर्वी अनेक यशस्वी अंतराळ मोहिमा पार पाडल्या आहेत. आता या दोन्ही संस्थांनी एकत्र येत एक महत्त्वाकांक्षी संयुक्त मोहीम हाती घेतली आहे ‘निसार’ मिशन, ज्याचा उद्देश पृथ्वीवरील बदलते वातावरण, भौगोलिक स्थिती आणि पर्यावरणीय घटकांचा सखोल अभ्यास करणे आहे.
‘निसार’ म्हणजे काय?
‘निसार’ म्हणजे NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar. हे एक अत्याधुनिक उपग्रह आहे, जो सिंथेटिक अपर्चर रडार (SAR) या खास तंत्रज्ञानाचा वापर करून पृथ्वीवरील अतिशय स्पष्ट आणि उच्च-रिझोल्यूशन प्रतिमा तयार करेल. हा उपग्रह 12 दिवसांच्या अंतराने संपूर्ण पृथ्वीचे निरीक्षण करेल आणि त्यातील सूक्ष्म बदल नोंदवेल.
या उपग्रहाचं मुख्य काम काय असेल?
- पृथ्वीवरील बर्फाचा वितळण्याचा वेग
- जमिनीवरील हालचाली आणि भू-स्खलन
- परिसंस्था (ecosystems) मध्ये होणारे बदल
- समुद्राच्या पातळीत होणारे बदल
- भूजलस्तरासंदर्भातील माहिती गोळा करणे
या सगळ्याचा डेटा दर 12 दिवसांनी दोन वेळा संकलित केला जाईल, जो हवामान बदल, आपत्ती व्यवस्थापन आणि नैसर्गिक साधनसंपत्तीच्या व्यवस्थापनासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरेल.
नासा आणि इस्रोची भूमिका काय असेल?
- नासा उपग्रहासाठी L-बँड रडार, संप्रेषण प्रणाली (communication systems) आणि सौर उर्जा प्रणाली तयार करत आहे.
- इस्रो S-बँड रडार, उपग्रहाची संपूर्ण रचना, लॉंच वाहन आणि मिशन ऑपरेशन्सची जबाबदारी सांभाळेल.
मिशनची पार्श्वभूमी व स्थिती
या संयुक्त मिशनसाठी 30 सप्टेंबर 2014 रोजी नासा आणि इस्रो यांच्यात करार झाला होता. सुरुवातीला हा उपग्रह 2024 च्या सुरुवातीस प्रक्षेपित केला जाणार होता, मात्र तांत्रिक अडचणींमुळे त्यात उशीर झाला आहे.
निसार मिशन हे जागतिक स्तरावर हवामान बदल, आपत्ती व्यवस्थापन आणि पर्यावरण रक्षणासाठी एक मैलाचा ठरेल, अशी मोठी अपेक्षा आहे.
